Evhadeddin-i Kirmani

13. yüzyil Anadolusu bugünkü Türkiyenin siyasal, toplumsal, ekonomik ve kültürel temellerinin atildigi, gercek birer devrim niteliginde dört büyük dönüsümün vuku buldugu bir yüzyildir. Bu dönüsümlerden siyasal mahiyetteki ilki, Anadolunun büyük bir kisminin artik Bizans hakimiyetinden cikarak Türk hakimiyetine gecisi ve Türkiye Selcuklu Devletinin kurulusudur. Etnik mahiyetteki ikincisi, bu topraklarin esas itibariyle iki büyük göc dalgasi neticesinde, cogunlugunu Türkmen denilen Müslüman Oguzlarin teskil ettigi Türk nüfusuyla iskan edilmesi, yani Türklesmesi hadisesidir. Ücüncüsü, Türkcenin, Farsca, Rumca ve Ermeniceyi geri plana iterek Anadolu topraklarinda konusulup yazilan hakim dil olmayi basarmasidir. Dördüncü büyük dönüsüm ise, bu zikredilenlerin tabii bir sonucu olarak, özellikle tasavvuf tesekkülleri ve sahsiyetleriyle, medreseleriyle güclenen Islamlasma olgusudur... Bu kitap, yukarida siraladigimiz dönüsümlerden Islamlasma denilmesi adet olmus dördüncü büyük dönüsümün tasavvuf cephesiyle ilgili bulunuyor. Kitap, tarihcilerin ittifakla kabul ettikleri üzere Türkiye Selcuklu Devletinin Sultan-i azami I. Alaeddin Keykubad zamaninda... Anadoluya gelen Iranli büyük sufilerden Evhadeddin-i Kirmaninin biyografisine ve Anadoludaki faaliyetlerine tahsis edilmis bulunmaktadir... Moharram Mostafavi, az ele alinmis bir mutasavvif olup, sade Iran tasavvuf tarihinde degil, Anadolu tasavvuf tarihinde de önemli izler birakmis bulunan Evhadeddin-i Kirmaniye dair gerceklestirdigi bu calismasiyla, Muhammed Vefainin kitabindan sonra en kapsamli biyografi calismasini ortaya koymustur. Üstelik ondan farkli bir metot uygulayarak bu büyük mutasavvifin kuru biyografisini degil, Iran ve Anadoludaki siyaset, ilim, din ve tasavvuf cevreleriyle münasebetlerini hesaba katmak suretiyle onun fikren ve ilmen beslendigi, iliski agini meydana cikarmistir. Dolayisiyla okura Evhadeddin-i Kirmaniyi her iki ülkedeki cevresiyle tanima ve degerlendirme imkani yaratan canli bir biyografi calismasi sunmaktadir. Bu itibarla onun bu calismasinin Iran ve Anadolu tasavvuf tarihine ciddi bir katki sagladigi rahatlikla söylenebilir... Mostafavinin bu biyografi calismasi, Evhadeddin-i Kirmani arastirmalarini bir adim daha ileri götürmektedir